پس از رای مثبت لویه جرگه به موافقتنامه امنیتی میان ایالات متحده و افغانستان این سوال پیش میآید که (در این موافقتنامه دوطرف افغانستان و ایالات متحده چه امتیازاتی به طرف مقابل داده اند و چه امتیازاتی گرفته اند؟)
با مطالعه متن فارسی موافقتنامه امنیتی که توسط وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی افغانستان نشر یافته است تا حدی میتوان از امتیازات داده شده و گرفته شده، توسط طرفین باخبر شد. با این حال اختلاف میان متن انگلیسی و همچنین متن فارسی خود بحث مفصل دیگری را طلب میکند. اینجا به عنوان مثال تنها به اختلاف میان متن انگلیسی و فارسی بند چهارم ماده دهم موافقتنامه امنیتی اشاره میکنیم که خوانندگان با مقایسه این دو میتوانند به مقصود ما پی ببرند. و یا بند 1 ماده 6 موافقتنامه امنیتی که در آن (oppose) به (مقابله) ترجمه شده است و خواننده متن فارسی موافقتنامه امنیتی را به برداشت متفاوتی از خواننده متن انگلیسی میرساند.
امتیازات داده شده توسط ایالات متحده
امتیازات داده شده توسط ایالات متحده به افغانستان به شرح زیر میباشد:
در بند 1 ماده 2 موافقتنامه امنیتی آمده است: (طرفین برای تقویت امنیت و ثبات در افغانستان، مبارزه با تروریزم، سهم گیری در صلح و ثبات منطقوی و بین المللی و ارتقای توانمندی افغانستان برای دفع تهدیدات داخلی و خارجی علیه حاکمیت، امنیت، تمامیت ارضی، وحدت ملی و نظام مبتنی بر قانون اساسی این کشور، به تقویت همکاری‌های نزدیک با یکدیگر ادامه میدهند.)
همچنین در بند 2 ماده 2 موافقتنامه امنیتی به صورت مشروح‌تر به زمینه‌های همکار اشاره شده است: (ایالات متحده در همکاری و هماهنگی نزدیک و بر اساس توافق افغانستان، به هدف کمک به توسعه ظرفیت‌های نیروهای دفاعی و امنیتی ملی افغانستان و تامین امنیت تمام مردم افغانستان، طبق توافق مشترک، به انجام فعالیت‌های حمایتی زیر میپردازد: مشورت، آموزش، تجهیز، حمایت و تقویت پایدار نیروهای دفاعی و امنیتی ملی افغانستان بشمول بخش‌های انجنیری ساحوی، خنثی سازی بم‌های کنار جاده و سایر مواد منفجره؛ ایجاد و ارتقای سیستم لوژستیکی و ترانسپورتی نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان؛ گسترش ظرفیت‌های تشریک اطلاعات استخباراتی؛ تقویت توانائی نیروهای هوائی افغانستان؛ راه اندازی تمرینات مشترک نظامی و سایر فعالیت‌های مورد توافق دو طرف.)
در بند 4 ماده 2 موافقتنامه امنیتی نیز آمده است: (طرفین توافق دارند تا به هدف حفظ منافع ملی ایالات متحده و افغانستان، به همکاری و هماهنگی نزدیک باهم بدون توسل به عملیات یکجانبه نظامی ایالات متحده علیه تروریزم، ادامه دهند.)
با خواندن این سه بند میتوان دریافت که تعهدات ایالات متحده به افغانستان بسیار کلی و مبهم میباشد. همچنین برای این تعهدات هیچ سازوکار و شاخصی نیز وجود ندارد. به عنوان مثال ایالات متحده به این امر اشاره نکرده است که هر سال و یا به طور کلی چه تعداد از نیروهای افغانستان را آموزش خواهد داد.
درباره کمک‌های مالی ایالات متحده به افغانستان بدون اشاره به حجم دقیق آن، در بند 3 ماده 4 موافقتنامه امنیتی آمده است: (طبق احکام موافقتنامه همکاری‌های استراتیژیک و با درنظرداشت تعهدات مصوب نشست 2012 شیکاگو، ایالات متحده مکلف است تا تأمین وجوه پولی را به شکل سالانه برای حمایت از آموزش، تجهیز، مشورت و تقویت پایدار نیروهای دفاعی و امنیتی ملی افغانستان جستجو کند تا اینکه این کشور بتواند مستقلانه امنیت خود را تامین و از خود در برابر تهدیدات داخلی و خارجی دفاع نموده و نگذارد تا تروریستان بار دیگر به خاک این کشور رخنه کرده و امنیت افغانستان، منطقه و جهان را تهدید کنند. ایالات متحده با درنظرداشت تعهدات مصوب نشست شیکاگو، در مورد مقدار وجوه مالی برای تامین و اجرای مفاد این قرارداد با افغانستان مشورت نموده و نتایج این مشورت‌ها را برای تحقق این مکلفیت مورد توجه قرار میدهد. با در نظر داشت اولویت‌های سالانه افغانستان، ایالات متحده کمک‌های مناسب مالی را از طریق مجاری بودجوی حکومت افغانستان تحت مدیریت نهادهای ذیربط افغان که مسئولیت تطبیق معیارات مالی شفافیت و حسابدهی و نظارت قانونمند از روند تدارکات و تفتیش را مطابق به روشهای پذیرفته شده بین المللی دارند، فرآهم میسازد.)
همچنین درباره تجهیز نیروهای نظامی افغانستان در بند 4 ماده 4 موافقتنامه امنیتی آمده است: (برای دست یابی به این مهم، ایالات متحده در همکاری با افغانستان تهیه و تدارک تجهیزات و اسلحه برای نیروهای دفاعی و امنیتی ملی این کشور را، ادامه میدهد.)
در بند 6 ماده 4 موافقتنامه امنیتی نیز آمده است: (ایالات متحده توافق میکند تا در توسعه توانایی‌های نیروهای دفاعی و امنیتی ملی افغانستان، به همکاری‌هایش با افغانستان، به عنوان متحد عمده غیرناتو ادامه دهد.)
با این حال تجهیز نیروهای نظامی افغانستان تنها با همکاری و بدون مشوره افغانستان صورت میگیرد. این درحالی است که اگر دولت افغانستان به سلاح یا تجهیزات نظامی خاصی نیاز پیدا کند و امریکا با آن موافقت نکند، طبق موافقتنامه، امریکا مسئولیتی در قبال افغانستان ندارد. همچنین تمام نیازهای نظامی افغانستان باید از طریق کشورهای عضو ناتو خریداری شود. و اگر افغانستان بخواهد از کشورهای دیگری همچون روسیه، چین، جاپان، برزیل و... سلاح و یا تجهیزات نظامی تهیه کند نمی تواند از کمک‌های ایالات متحده استفاده کند و باید از منابع خود آن را تهیه کند. این امر به خوبی در بند 7 ماده 4 موافقتنامه امنیتی آمده است: (این همکاری نمی تواند مانع افغانستان برای تدارک مستقل تجهیزات و اسلحه برای نیروهای دفاعی و امنیتی ملی افغانستان از کشورهای غیر ناتو که از منابع مالی افغانستان تمویل شود، گردد.)
همچنین درباره واکنش ایالات متحده به تجاوزات خارجی که یکی از مهمترین مسائل میان افغانستان و ایالات متحده است، در بند 1 ماده 6 موافقتنامه امنیتی آمده است: (طرفین توافق میکنند تا در زمینه تحکیم قابلیت‌های دفاعی افغانستان در برابر تهدیدات علیه حاکمیت ملی، تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی این کشور، با هم همکاری کنند.)
در ادامه نیز در بند 3 ماده 6 موافقتنامه امنیتی آمده است: (در صورت وقوع چنین تجاوزی و یا تهدید به چنین تجاوزی علیه افغانستان، طرفین به منظور اتخاذ اقدامات بالقوه سیاسی، دیپلوماتیک، نظامی و اقتصادی برای تشخیص پاسخ مناسب، باهم به گونه منظم مشورت میکنند. این مشورت‌ها به هدف ایجاد فهرستی از اقدامات لازم سیاسی، دیپلوماتیک، نظامی و اقتصادی صورت میگیرد.)
می توان دید در این مسئله که یکی از دغدغه‌های مهم افغانستان محسوب میشود ایالات متحده در صورت تجاور یک نیروی خارجی به افغانستان تنها به ارائه مشوره اکتفا کرده است. همچنین ایالات متحده هیچ تعهدی برای دفاع نظامی از افغانستان نداده است و تنها به تحکیم قابلیت‌های دفاعی افغانستان اشاره کرده است. بدون آنکه بگوید تحکیم قابلیت‌های دفاعی دقیقا به چه صورت خواهد بود.
امتیازات داده شده توسط افغانستان
اکنون به بررسی امتیازاتی که از سوی افغانستان به ایالات متحده داده شده است میپردازیم.
در بند 4 ماده 7 موافقتنامه امنیتی آمده است: (به منظور تحقق اهداف و ابعاد این قرارداد و به ویژه تحقق مساعی ایالات متحده به منظور آموزش، مشورت، تجهیز، و تقویت پایدار نیروهای دفاعی و امنیتی ملی افغان، افغانستان تمامی تأسیسات و ساحات توافق شده را بدون دریافت محصول به دسترس نیروهای ایالات متحده قرار میدهد.)
این در حالی است که کشورهای دیگر از پایگاههایی که در اختیار ایالات متحده قرار میدهند اجاره قابل توجهی دریافت میکنند که خود منبع مالی قابل توجهی محسوب میشود. همانند قرقیزستان که از بابت پایگاه هوایی ماناس که در اختیار امریکا قرار داده بود اجاره دریافت میکرد.
همچنین در بند 3 ماده 10 موافقتنامه امنیتی آمده است: (با حفظ کامل حق حاکمیت خویش و در مطابقت با اهداف و ابعاد این قرارداد، افغانستان به کشتی‌ها و وسایط حکومت ایالات متحده و سایر کشتی‌ها و وسایطی که توسط نیروهای ایالات متحده و یا برای استفاده اختصاصی این نیروها فعالیت میکنند، اجازه ورود، خروج و فعالیت در داخل خاک افغانستان را میدهد. تمامی این کشتی‌ها و وسایط با رعایت کامل مقررات مصئونیت و گشت و گذار در افغانستان، فعالیت میکنند.)
در بند 4 ماده 10 موافقتنامه امنیتی نیز آمده است: (طیاره‌ها، کشتی‌ها و وسایط حکومت ایالات متحده در داخل افغانستان از هرگونه تفتیش، انتظام و یا ثبت و راجستر معاف میباشند.)
درباره استفاده ایالات متحده از فریکانس‌های رادیوئی افغانستتان که یکی از زیرساخت‌های امنیتی افغانستان محسوب میشود در بند 2 ماده 12 موافقتنامه امنیتی آمده است: (افغانستان میپذیرد که نیروهای ایالات متحده نیاز به استفاده از فریکانس‌های رادیوئی در افغانستان دارد. جانب افغان فریکانس‌های متعلق به خود را طبق مقررات افغانستان در دسترس این نیروها قرار میدهد... استفاده از این فریکانس‌های رادیویی برای ایالات متحده رایگان میباشد.)
در بند 1 ماده 14 موافقتنامه امنیتی درباره حمل سلاح نیروهای ایالات متحده آمده است: (اعضای نیروها و بخش ملکی نیروهای ایالات متحده هنگام حضور در افغانستان طبق این قرارداد، میتوانند به منظور اجرای وظایف و مطابق اوامر صادره، با خود سلاح حمل کنند.)
در بند 1 ماده 15 موافقتنامه امنیتی آمده است: (اعضای نیروهای نظامی و بخش ملکی آن میتوانند به شکل انفرادی یا گروهی به ساحات و تاسیسات توافق شده‌ای مندرج ضمیمه (الف) از طریق محل‌های رسمی مخصوص ورود و خروج مندرج ضمیمه (ب) یا سایر محلات مورد توافق طرفین، با کارت‌های هویتی که از جانب ایالات متحده صادر گردیده، داخل و یا خارج شوند. برای چنین ورود و خروجی، به پاسپورت و ویزا نیاز نیست.)
در بند 4 ماده 16 موافقتنامه امنیتی آمده است: (تورید، صدور، صدور مجدد، انتقال و استفاده از اشیایی که به تاسی از فقره‌های 1 و 2 این ماده به افغانستان آورده میشوند تابع تعزیرات مانند اخذ جواز، بازرسی، پرداخت مالیات و سایر عوارض گمرکی و محصولی نمی گردد که از جانب حکومت افغانستان در قلمرو این کشور وضع شده است.)
در بند 1 ماده 17 موافقتنامه امنیتی آمده است: (دریافت اموال و خدمات از سوی نیروهای ایالات متحده و یا به نمایندگی از این نیروها تابع مالیات یا محصولات مشابه و یا مرتبط دیگری که در قلمرو افغانستان قابل تطبیق است، نمی گردد.)
همچنین در بند 2 ماده 17 موافقتنامه امنیتی آمده است: ( نیروهای ایالات متحده به شمول اعضای نظامی و بخش ملکی آن، مکلف به پرداخت هیچگونه مالیه و یا محصولات مشابه یا مرتبط دیگری که از جانب دولت افغانستان در قلمرو این کشور قابل تطبیق است، نمی باشند.)
در بند 1 ماده 18 موافقتنامه امنیتی آمده است: (جواز رانندگی و سایر جواز‌های که از سوی ادارات ذیصلاح ایالات متحده به اعضای نیروهای نظامی و بخش ملکی آن، قراردادی‌های ایالات متحده و کارمندان قراردادی آنها به منظور استفاده از وسایط، کشتی و طیاره در قلمرو افغانستان صادر شده است، بدون اخذ امتحان یا حق الاجرت در افغانستان قابل اعتبار است.)
در ماده 19 موافقتنامه امنیتی نیز آمده است: (افغانستان اسناد و جوازسیری را که از جانب مقامات نیروهای ایالات متحده به وسایط رسمی این نیروها صادر شده است، قابل اعتبار میداند. بر حسب درخواست مسئولین نیروهای ایالات متحده، مقامات ذیصلاح افغان بدون دریافت هیچگونه محصولی، برای وسایط رسمی و غیر تکتیکی این نیروها، نمبر پلیت صادر میکنند. )
همچنین درباره پایگاههایی که ایالات متحده در افغانستان در اختیار خواهد داشت در ضمیمه الف موافقتنامه امنیتی آمده است: (فهرست ساحات و تأسیساتی که توسط افغانستان برای دسترسی و استفاده نیروهای ایالات متحده در افغانستان در نظر گرفته شده است. (ساحات و تأسیسات مورد توافق): کابل، بگرام، مزارشریف، هرات، قندهار، شوراب (هلمند)، گردیز، جلال آباد، شیندند. تأسیسات و ساحات توافق شده همچنان شامل تأسیسات و ساحاتی میشود که ممکن الی تاریخ آغاز انفاذ این قرارداد از جانب ایالات متحده امریکا استفاده شوند و یا هم شامل آن تعداد از تأسیسات و ساحاتی در مناطق دیگر افغانستان میشود که ممکن در آینده روی آن توافق شده واز جانب وزیر دفاع افغانستان اجازه داده شود.)
پس از بررسی امتیازات داده شده و گرفته شده توسط طرفین حال این سوال به میان میآید که (آیا امتیازاتی که توسط ایالات متحده و افغانستان داده شده اند متوازن هستند؟)
امتیازاتی که توسط ایالات متحده داده شده همه به صورت کلی و بهم و تنها در چوکات مشاوره و همکاری خلاصه شده است. در متن این موافقتنامه نمی توان موردی یافت که ایالات متحده دقیقا به انجام کاری موظف شده باشد.
اما در طرف مقابل امتیازاتی که توسط افغانستان داده شده همگی کاملا دقیق، مشخص و با ارائه جزییات میباشد. همچنین این امتیازات کاملا ملموس و تعریف شده میباشند.
نویسنده: سید علی کیا/ پیام آفتاب
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/1340
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
